سؤال :

من ارتباط اجتماعي ضعيفي با ديگران دارم، ولي اگر با كسي دوست شوم، به قول معروف با او پسرخاله مي شم و خيلي پيش او پرحرفي مي كنم؛ چنين ويژگي ای دارم. با این وجود من آدم درون گرايي هستم يا نه؟

جواب :

با سلام و سپاس از اينكه مركز ما را براي پاسخ و راهنمايي برگزيده ايد؛ پرسشگر گرامي من در ابتدا تعريفي از براي شما بيان مي كنم. شخصيت عبارت است از ويژگي‏هاي رفتاري، فكري، اخلاقي، نفساني، تربيتي، آموزشي، فرهنگي، وراثتي،‌ احساسي، انگيزشي، هيجاني و... يك انسان كه تا حدود زيادي منحصر به فرد بوده و از جهات بسياري، با ديگران متفاوت است. برخي از اين ويژگي‏ها اكتسابي هستند و انسان از بدو تولد تا زمان مرگ، آن‏ها را در خود به‏وجود آورده، كم يا زياد كرده و وجوه متفاوتي را طي گذران عمر،‌ در رفتار و كردار و گفتار خود به نمايش مي‏گذارد. اما بخش كمي از ويژگي‏هاي شخصيتي اكتسابي نيستند و تحت تأثير وراثت زيستي قرار مي‏گيرند. درون گرايي و برون گرايي خیلی اوقات از ويژگي هاي اكتسابي نيستند؛ پرستاران زبده از همان اوان تولد مي توانند سه ويژگي شخصيتي را در نوزادان حس بزنند كه يك آنها درون گرايي و برون گرايي، و ديگري فعال و غير فعال بوده و يكي نيز هيجاني و غير هجاني بودن است، حال براي اينكه مشخص شود كه شما درون گرا و يا برون گرا هستيد بايد به يكي از مراكز مشاوره روانشناسي مراجعه نماييد تا آنها با گرفتن آزمون شخصیت شانزده عاملي كتل نتيجه را به شما اعلام نمايند. موضوع ديگر اينكه فرا گرفتن مهارت هاي زندگي براي هر شخص به عنوان كليد موفقيت در زندگي و دست يابي به اهداف مختلف بشمار مي رود؛ براي همين اگر مي خواهيد زندگي سرشار از موفقيت و كامروايي داشته باشيد حتما مهارتهاي زندگي را فراگيريد كه يكي از آنها مهارت دوست يابي و تعاملات ميان فردي است در اين رابطه كتاب هایي را جهت مطالعه در پايان عرايضم معرفي خواهم نمود. من در راستاي پاسخ در زير به برخي از ويژگيهاي يك شخصيت سالم اشاره مي كنم: 1. ضمن داشتن ثبات و پايداري بتواند رفتاري سازگارانه و انعطاف‏پذير در برخورد با محيط و موقعيت‏هاي متفاوت از خود نشان دهد. بنابراين، چنين شخصيتي قابل پيش‏بيني است و اطرافيان نيز سازگاري بيشتري با آن نشان خواهند داد. برعكس، ناسازگاري و انعطاف‏ناپذيري با محيط و اطرافيان، نمايانگر اختلال در شخصيت است. اين افراد غالباً با تغييرات جديد مخالف بوده و واكنش‏هاي منفي از خود نشان مي‏دهند. 2. هرچند شخصيت، مفهومي انتزاعي است، اما آثارش آن‏قدر مشهود و معلوم است كه بخش قابل توجهي از زندگي آدميان در فرايند روابط اجتماعي آن‏ها را تشكيل مي‏دهد. براي مثال، كسي‏كه راستگو، امانتدار، به قول و قرارها پاي‏بند، امانتدار، نوعدوست، بخشنده و… است، نزد مردم از شخصيتي سالم برخوردار بوده و مناسب‏ترين رابطه اجتماعي را مي‏تواند با اطرافيان برقرار كند. 3. ظاهري آراسته داشتن، خوش‏بو بودن، زيبا و شيرين و آرام سخن‏گفتن، خوش‏رويي و خوش‏خلقي، تحمل مشكلات و سختي‏ها، انتقادپذيري، انعطاف‏پذيري و حتي مثبت‏انديشي و برقراري روابط گرم با اطرافيان، در پرورش و بازسازي شخصيت انسان‏ها نقش قابل توجهي داشته و از طرف ديگر، تأثيرات مثبت و مطبوعي بر اطرافيان برجاي مي‏گذارد. در اين رابطه موارد فراواني را نيز مي‏توان اضافه كرد كه هركدام بنا بر تجربه‏هاي فردي مي‏توانند در رشد شخصيت حايز اهميت باشند. 4. فراگيري مهارت‏هاي اجتماعي و استفاده بهينه از عنصر زمان و پرهيز از اتلاف وقت و تنبلي و بي‏حوصلگي، در رشد شخصيت نقش بالايي دارد. بخش قابل توجهي از خلق شخصيت‏هاي سياسي، هنري، اجتماعي، مذهبي، ادبي، علمي و… مرهون رعايت اين نكته بوده كه به‏علاوه، موفقيتي پايدار را به ‏همراه خواهد داشت. 5. رعايت هنجارها، سنت‏ها، آداب و رسوم و قوانين رايج محيطي كه در آن زندگي كرده و به كار و فعاليت مشغوليم،‌ مي‏تواند شخصيت سالم، جذاب و پرطرفداري را از ما به نمايش بگذارد. 6. مشاهدات نشان داده‏اند كه چهار ويژگي هدفمند بودن،‌ اميد داشتن، توكل كردن و شاكر بودن نه‏تنها در رشد شخصيتي زيبا و مطلوب نقش مهمي دارند، بلكه دارا بودن اين صفات، به‏تنهايي مي‏توانند متضمن موفقيت همراه با آرامش باشند. 7. به ‏علاوه، رعايت ارزش‏هاي اخلاقي، فرهنگي و انساني، شخيصت سالمي را خلق كرده، حتي مي‏تواند بر آن‏دسته از زواياي پنهان شخصيتي كه جنبه‌ منفي و ناسازگار داشته و به سبب وراثت، تأثيرات محيطي یا تجربه‏هاي ناخوشايند گذشته خود و اطرافيان نزديك پديد آمده و به‏صورت جبري بر انسان تحميل مي‏شوند، غلبه كند. مطالعات متعددي نشان داده‏اند، كساني‏كه به ارزش‏هاي ديني پاي‏بندي بيشتري داشته باشند و در هر لحظه از زندگي به فكر مرگ و آخرت باشند، شخصيت سالم‏تري داشته و توانايي بالاتري در رشد و بازسازي شخصيت از خود نشان مي دهند. 8. يكي از روش‏هاي مؤثر در ارتقاء شخصيت، جمع‏گرايي يا عدم كناره‏گيري از جمع است. دست‏يابي به شخصيتي دوست‏داشتني با ويژگي‏هاي انساني مورد قبول جامعه، از راه اجتماعي‏بودن و اجتماعي‏شدن و پرهيز از انزواطلبي، گوشه‏گيري و خودمحوري امكان‏پذير است. انسان اجتماعي قادر خواهد بود بسياري از نيازهاي طبيعي خود را از طريق برقراري رفتار اجتماعي به اصطلاح “جامعه پسند” تأمين كند. 9. مسؤوليت‏پذيري نيز در رشد و تعالي شخصيت و اعتماد و تكيه دوستان به ما بسيار مهم است. كسي‏كه مسؤوليت اعمال خود را مي‏پذيرد و به آنچه انجام مي‏دهد آگاهي كامل دارد، در مركز توجه دوستان و آشنايان قرار می گیرد. 12. تطابق حرف با عمل نيز يكي از نشانه‏هاي شخصيت سالم و جامعه‏پسند است. براي بازسازي شخصيت لازم است كه به آنچه مي‏گوييم عمل كنيم و حرف و سخني را بر زبان نرانيم که درصدد انجام آن در زندگي نيستيم. پرهيز از دوگانگي در حرف و عمل، شخصيتي واحد خلق كرده و درنهايت، از بروز شخصيت‏هاي چندگانه كه برخي از افراد مبتلا به آنند، جلوگيري مي‏كند. موضوع ديگري كه شايد در راستاي پاسخ به سوال شما قرار داشته باشد بحث شايستگي اجتماعي است. اين واژه به معني توانايي فرد در سازمان دادن به توانمندي هاي فردي و منابع محيطي به منظور رسيدن به اهداف تعريف شده است كه دستيابي به اين اهداف در عين تعامل مثبت اجتماعي و همزمان با حفظ روابط مثبت با ديگران صورت مي پذيرد. حال به عوامل رشد شايستگي اجتماعي مي پردازيم. شايستگي اجتماعي به وسيله عوامل زير براي فرد ميسر مي گردد و به عبارت ديگر هركس كه از عوامل زير بهره بيشتري ببرد در رشد اجتماعي موفق تر خواهد بود : 1. پاسخگو بودن : يكي از ويژگي هاي افراد موفق، پذيرفتن مسئوليت كارهاي خويش و پاسخگو بودن در قبال آنهاست. 2. انعطاف پذيري : انعطاف پذيري به معني اين است كه تغيير موقعيتها و شرايط، انسان را از رسيدن به اهدفش باز ندارد و او با توجه به موقعيت ها و شرايط جديد، روش رسيدن به اهدافش را دوباره تعريف كند و به بيان ديگر هميشه به صورتي پويا و آنلاين تاكتيك هاي رسيدن به اهداف استراتژيك و راهبردي خود را بروز و آپديت نمايد. مثلاً ظلم ستيزي رزمندگان اسلام روزی اقتضاء مي كرد كه اسلحه بدست گيرند و در مقابل متجاوزين قد علم نمايند ولي امروز براي ماليدن پوزه استكبار به خاك ذلت، بايد به قله هاي رفيع دانش دست يافت و لذا بايد به حسب شرايط به جاي اسلحه و جنگ سخت، به نبردي نرم انديشيد. 3. همدلي و دلسوزي : همدلي، و دلسوزي با ديگر افراد اجتماع علاوه بر رشد معنوي و پاداش الهي، موجب مي‌شود كه آنها در شرايط سخت، كنار ما قرار گيرند و ما را در رسيدن به اهداف ياری نمايند. 4. مهارت هاي برقراري ارتباط موثر : كسب چنين مهارتهايي، مي‌تواند تاثير بسزايي در رشد شايستگي اجتماعي ما ايفا نمايد. 5. خوشرويي : اخلاق نيكو و خوشرویی علاوه برآنكه طبق فرموده حضرت رسول اکرم صلوات الله عليه «باعث ذوب شدن گناهان مي گردد همانگونه كه آفتاب، برف را آب مي كند»، بيشترين نقش را در رشد اجتماعي ما بازي مي كند. البته ما با توجه به محدوديت هاي نوشتاري، از بسط بيشتر این موضوع معذوريم و در اين رابطه شما را به مطالعه كتب زير ارجاع مي دهيم؛ البته اگر در اين