سؤال :

پسر 6 ساله ای دارم كه لكنت زبان دارد و براي درمانش به گفتار درماني مراجعه كرده ايم اما نتيجه مطلوبي نديديم. آيا راه ديگري براي درمان وجود دارد؟

جواب :

خوشحاليم شما مخاطب ما هستيد؛ اميدواريم راهنماي خوبي در رابطه با اين موضوع براي شما باشيم. در مورد سوال، بايد خدمت شما عرض نمايم که در عين ساده بودن جوانب مهمي را در بر دارد و به علت عدم توضيح بيشتر دچار ابهام است. يكي از مهمترين اركان مشاوره مخصوصاً در زمينه راهنمايي كه باعث مي گردد نتيجه مطلوبي از آن حاصل گردد ميزان اطلاعاتي است كه شما بايد در اختيار مشاور قرار دهيد؛ زيرا به هر حال تفاوت هاي فردي افراد در وضعيت و شرايط خانوادگي، محيطي، شخصيتي، جنسيتي و ... ايجاب مي كند كه مشاوره ها با فرد مورد نظر و شرايط وي مطابقت داشته باشد . ما از وضعيت درماني فرزند شما اطلاعي نداريم اما با توجه به سن ايشان هنوز فرصت هاي خوبي براي درمان وجود دارد كه با توجه به علت لكنت مي توان از آنها استفاده نمود. البته دلايل بروز لكنت زبان در كودكان، تا كنون بطور دقيقي روشن نشده است. اما آنچه كه تا حدودي مشخص است، آن است كه لكنت نمي‌تواند علت واحدي داشته باشد، بلكه همواره معلول علت بدني، عاطفي، اجتماعي و يا تركيب اين عوامل است. بسياري از افرادي كه لكنت زبان دارند دچار بعضي از ناراحتي هاي عصبي و ناسازگاري‌هاي اجتماعي هستند. اما تشخيص اينكه آيا اينگونه ناراحتي هاي رواني علت لكنت زبان است و يا لكنت، خود حاصل حالات و فشارهاي ناشي از اختلالات رواني است، بسيار مشكل است. در بعضي از مواقع لكنت ربان ممكن است حاصل نارسايي ها و اختلالات دستگاه عصبي باشد و يا در مواردي نيز لكنت زبان از زمان كودكي در اثر بعضي ناهنجاريهاي خفيف فيزيولوژيكي پديد مي‌آيد. امروزه از روشهاي مختلفي براي اصلاح، درمان و بازپروري اختلالات گويايي و لكنت زبان استفاده مي‌نمايند، اما بايد توجه نمود كه درمان لكنت ‌زبان بايد بوسيله متخصص و با توجه به سن فرد انجام گيرد. اين نكته نيز بسيار قابل توجه است كه نبايد مبناي عاطفي را در لکنت و كند زباني ناديده گرفت. از جمله اين روش ها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد : 1. پسخوراند شنيداري درنگيده این روش به اين صورت اجرا مي شود كه شخص با يك ثانيه تاخير، گفتار خود را از يك گوشي مي شنود. اين كار باعث مي شود كه به تدريج گفتار افراد الكن روان شود در حاليكه اگر افرادي با گفتار روان اين كار را انجام دهند به شدت دچار لكنت مي شوند.مشكل اصلي اين درمان اين ست كه بيشتردر كلينيك جواب مي دهد ودر خارج از اتاق مشاوره فرد را با مشكل روبه رو مي كند. 2. تعقيب سايه به سايه شكلي از شيوه پسخوراند شنيداري درنگيده است. در اين روش، درمانگر از روي يك كتاب مي خواند و فرد الكن كلمات وي را بعد از مدت كوتاهي كه درمانگر آنها را بيان كرد، تكرار مي كند. براي انجام اين درمان لازم است كه فرد الكن، به خوبي بر آنچه كه درمانگر مي خواند تمركز كند و لنكت زبان خود را در اين فرايند ناديده بگيرد. 3. گفتار تنظيم شده با هجا، از فرد الكن مي خواهند همزمان با يك مترونوم (دستگاهي كه در فواصل زماني معين صداي تيك مي دهد و در موسيقي نيز كاربرد دارد) صحبت كند. اين شيوه نيز مي تواند در منحرف كردن فرد الكن از لكنت زبان خودش تاثير بگذارد. تحقيقات نشان داده است كه وقتي اين شيوه را با پاداش هايي براي لكنت نكردن همراه مي كنند، نتايج خوبي در جهت درمان فرد به همراه دارد. با اين حال اين سه روش، تنها اميدوار كننده هستند. 4. روش هاي زباني يا تلفظي براي انجام اين عمل، بهترين هماهنگي‌ها بين حنجره، گونه‌ها، زبان و لب‌ها لازم است؛ اما همين كه در اين هماهنگي خللي ايجاد شود، زبان به لكنت مي‌افتد. پيش از سن ۴ يا ۵ سالگي به ‌ندرت معلوم مي‌شود كه كودك لكنت زبان دارد. كندي زبان بر اثر اختلال‌هاي بدني يا برآشفتگي‌هاي عاطفي، در انسان رشد مي‌يابد. گويا بتوان در پاره‌اي موارد، كند زباني را از راه آموزش برطرف كرد؛ يعني به شخص مبتلا آموخت كه چگونه آهسته آهسته چيزي را بخواند؛ آهسته آهسته و با توجه خاص به حرف زدن خود، سخن بگويد و هر هجايي را با كمال دقت ادا كند. همچنين به فرد مي‌آموزند چگونه به هنگام بند آمدن زبانش، تنفس خود را تنظيم كند. بر اثر مطالعه درباره صوتها يا تركيب صوت هايي كه چنين مشكلي را فراهم مي‌آورند، به پاره‌اي از تمرين هاي مرحله‌ به مرحله‌اي، براي خواندن اقدام می کنند كه با انجام آن مي‌توان تا حدود زيادي بر مشكل كند زباني چيره شد. 5. روش دو جانبه يا مكمل در اين روش به بازپروري و پرورش جنبه‌هاي دوگانه فكري و زباني اهميت فراوان داده مي‌شود. اين روش بيشتر در مورد كودكان ۳ تا ۷ ساله استفاده مي‌شود و معمولاً نتايج ثمر بخشي دارد. هدف اين روش در واقع پرورش دوگانه‌اي از قدرت و صحت تفكر، قدرت و صحت بيان است. به عنوان مثال براي نيل به اين منظور به كودك مي‌آموزند كه افكار خود را اصلاح و روشن دريابد، فقط افكار واضح و روشن خود را به زبان جاري نمايد و كلمات و جملات را دقيق و رسا بازگو نمايد. 6. روش روان درماني اين روش بويژه در مورد افرادي كه دچار كشمكش‌هاي عاطفي و اختلالات رواني عصبي هستند بكار مي‌رود. روش روان درماني براي كودكان سنين پايين ثمر بخش نمي‌باشد. 7. روش دارو درماني برخي اعتقاد دارند كه يكي از عوامل لكنت، تنش‌ها و اضطراب و هيجانات عاطفي است. لذا داروهاي آرام بخش مي‌توانند تا حدودي كودك را از اضطراب و هيجانات عاطفي به دور داشته و در نتيجه لكنت زبان او را تقليل دهند. 8. رفتار درماني يكي ديگر از روش هاي متداول و نسبتاً جديد در اصلاح و بازپروري لكنت زبان، روش تغييرات و اصلاحات رفتاري مي‌باشد. نظريه مدافعان اين روش در اين است كه يكي از علل لكنت زبان كودك رفتارهاي سازش نايافته و يا ناهنجار اوست. لذا در اين روش سعي بر اصلاح رفتارها و بالطبع تقليل لكنت زبان كودك است. 9. روش خود درمان گري اين روش كه در واقع مي‌تواند نوعي روش رفتار درماني نيز تلقي شود، بر اين اساس استوار است كه فرد لكنتي با انگيزه قوي و ايجاد تغييرات لازم در زمينه بازخوردها و نگرش هايش نسبت به لكنت خود، با برنامه‌اي منظم، مشخص و بطور جدي و مصمم تلاش كند كه اختلال گويايي خود را اصلاح كند.