سؤال :

دخترى 26 ساله و دانشجوى سال دوم رشته زبان انگليسى هستم. چندى قبل در كلاس كامپيوتر با نگاه‏هاى مداوم استادمان روبه‏رو شده، به او علاقه‏مند شدم. من قبل از اين حتى با پسر عمو و پسرخاله‏هايم هم جز سلام كردن، صحبتى نمى‏كردم و آدمى خجالتى بودم؛ اما در ارتباط و صحبت با اين استاد و نگاه‏هاى مستقيم او اصلاً خجالت نمى‏كشيدم و فكر مى‏كردم كه همسر مورد علاقه‏ام را پيدا كرده‏ام. با پايان كلاس كامپيوتر، من همواره به فكر او بودم و به همين دليل در درس‏هاى دانشكده ناموفق بودم. اكنون مضطرب و پريشان خاطر هستم. يك جزوه از درس‏هاى استاد نزد من است و جرأت نگاه به آن را ندارم. با اينكه فردى معتقد، مذهبى و مقيد به ظواهر شرع و عبادات بودم، اكنون سرخورده شده‏ام و احساس يأس، نوميدى و شكست دارم. بارها از خدا خواسته‏ام كه فكر او از سرم بيرون برود؛ اما دعايم مستجاب نشد. اكنون عبادات را فقط به خاطر رفع تكليف انجام مى‏دهم. از شما تقاضاى راهنمايى دارم؛ زيرا وضعيتى بسيار بحرانى دارم.

جواب :

در پاسخ اين مشكل نكاتى چند بيان مى‏شود: يكم. دوره جوانى از حساسيت زيادى برخوردار است؛ عواطف و احساسات جوان در اين دوره، بروز و ظهور بيشترى دارد و در تعامل با ديگران، در پى تأمين برخى نيازهاى عاطفى است. وجود اين نياز و گرايش به سوى تأمين آن، امرى طبيعى است؛ ولى آنچه مهم است، چگونگى پاسخ به آن است. اينجا است كه بايد چنين گرايشى به كنترل انديشه و عقل درآيد. گمان نشود اگر چنين گرايشى در فرد ايجاد شود، از گردونه انسانيت و ايمان خارج مى‏شود؛ بلكه آن روش و چگونگى برخورد با آن است كه افراد را از يكديگر متمايز مى‏سازد. پس نگران چنين حالتى - كه برخاسته از احساس نياز است - نباشيد و مطمئن باشيد به تدريج حل خواهد شد. دوّم. متعهد، مذهبى و پاى‏بند به واجبات بودن، يك امتياز و ارزش واقعى است و همان طور كه در گذشته و تاكنون همين باورهاى دينى و مذهبى، شما را از هر گونه انحراف فكرى و اخلاقى حفظ كرده است؛ مطمئن باشيد پايبندى به اصول اخلاقى و تقويت روح اميد و توكل برخداوند متعال، بهتر و سريع‏تر شما را از اين مشكل بيرون برده و امكان دسترسى به ساحل نجات و رهايى از آن را بيشتر فراهم خواهد ساخت. بنابراين، توصيه مى‏شود توكل بر خداوند را در رأس امور قرار دهيد و توسل به ائمه اطهار(عليهم السلام) و بهره گرفتن از روح بلند آنان را هرگز فراموش نكنيد و همچون گذشته، به شما كمك خواهند كرد و در انجام واجبات و تكاليف شرعى (خواندن نماز، گرفتن روزه و حفظ عفاف، حجاب و...) همچون گذشته محكم و استوار باشيد كه نجات در همين است. سوّم. اگر اندكى به اطراف خود نگاه كنيد، روشن مى‏شود كه براى هر خوبى، خوب‏ترى يافت مى‏شود و براى هر كمالى، كمالى بالاتر قابل تصور است. اين قاعده هم در امور مادى و طبيعى جارى است و هم در امور معنوى. بنابراين دل بستن به يك امر مادى يا معنوى در نگاه اول، به عنوان كمال مطلق، صحيح و عاقلانه نيست؛ زيرا بالاتر و بهتر و ارزشمندتر از آن يافت خواهد شد و بهتر است به كمال و ارزشى دل ببنديم كه بالاتر از آن يافت نشود. چهارم. گاهى انسان گمان مى‏كند خير و صلاحش، در امرى است؛ حال آنكه چنين نيست و برعكس گاهى انسان از چيزى متنفر مى‏شود و بدش مى‏آيد؛ حال آنكه خير و صلاحش در همان است. قرآن مى‏فرمايد: A«عَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ»A؛ Vبقره (2)، آيه 216.V. انسان به خاطر اينكه به تمام ابعاد وجودى و آينده خود آگاهى ندارد، نمى‏تواند به تشخيص صحيح و كاملى از وضعيت موجود و آينده برسد و خداوند عالم، قادر و آشنا به مصلحت بنده‏اش، مانع از رسيدن به محبوب او مى‏شود؛ زيرا براى او پسنديده و مفيد نيست. پس اگر تاكنون نتوانسته‏ايد به مطلوب خود دست يابيد، چه بسا به صلاح شما نبوده است. نمونه‏ها و نظاير اين امر را در زندگى بسيار از افراد، مى‏توان مشاهده كرد كه ازدواج آنان موفقيت‏آميز نبوده؛ بلكه مشكل تنهايى آنان، به ده مشكل جمعى تبديل شده است. پنجم. با توجه به نكات ياد شده، راه كارهاى زير را ارائه مى‏كنيم تا با عمل جدّى به آنها، از چنين وضعيت روحى بيرون آييد: 1. درباره فرد مورد نظر خود فكر نكنيد و هرگاه ذهنتان به وى مشغول شد، با مطرح كردن موضوع يا مسئله ديگرى، از فكر كردن درباره وى دور شويد و آنچه را موجب مى‏شود، به ياد او بيفتيد (مثل جزوه‏اى كه نزد شما است)، از بين ببريد و يا به يكى ديگر از دوستان بدهيد؛ به طورى كه در اتاق و خانه شما نباشد. 2. هرگاه احساس كرديد ناخودآگاه مشغول فكر كردن درباره وى شده‏ايد، بلافاصله با كوبيدن مشت خود روى زمين و گفتن «بس است»، از اين حالات روانى بيرون برويد و مشغول كارى عملى شويد تا از فكر كردن در اين باره رهايى يابيد. 3. با خود حديث نفس كنيد و بگوييد: عشق و علاقه‏اى خوب و ارزشمند است كه دو طرفه باشد. اكنون وى هيچ توجهى به من ندارد. پس احساس علاقه من به وى، نه تنها راه‏گشا نيست؛ بلكه تخريب‏كننده نيز هست و با اشتغال تمام ذهنم، مانع از هر گونه تصميم‏گيرى صحيح و حتى كار و تلاش شده است. در واقع نگاه‏ها و رفتارهاى قبلى وى، ناشى از سودجويى و سوءاستفاده‏هاى جنسى بوده و هرگز به فكر من و تأمين آينده موفقيت‏آميز من نبوده است.! به عبارت ديگر هرگز دلش براى من نسوخته و علاقه‏اش كاملاً جنبه شهوانى داشته‏است! اين نگاه‏ها جهت ارضاى خودخواهانه نيازهاى جنسى‏اش بوده است، وگرنه عشق پاك و خالى از آلودگى، اين چنين گذرا و متغير نيست؛ آن گونه كه در وجود وى كاملاً ظهور و نمود داشته و اكنون نيز از وى خبرى نيست و به دنبال اهداف شخصى‏اش است. بنابراين او نمى‏تواند همسر وفادارى براى من و تأمين كننده سعادت و خوشبختى من باشد. 4. با برجسته كردن ديگر نكات منفى و نقاط ضعف رفتارى، شخصيتى و اخلاقى - كه احتمالاً در فرد مورد نظر هست - از تمايل و علاقه كاذب خود به وى بكاهيد. اگر خواستيد درباره وى بينديشيد، درباره نقاط ضعف وى فكر كنيد. 5. هرگاه ذهنتان به وى مشغول شد، به خود تلقين كنيد: «او صلاحيت همسرى با من را ندارد»، «او هيچ تناسبى با من ندارد» و «از او بدم مى‏آيد». تأكيد مى‏شود اين جملات را به زبان جارى و براى خود زمزمه كنيد. 6. نكات منفى و نقاط ضعف رفتارى و شخصيتى فرد مورد نظر را در ذهنتان برجسته كنيد. 7. هرگز بيكار نباشيد و براى اوقات شبانه‏روز خود، برنامه‏اى تدوين نماييد. براى اوقات فراغت خود فعاليتى را در نظر بگيريد (برنامه‏هاى ورزشى، هنرى و...) و از آنجا كه چنين افكارى معمولاً در تنهايى به سراغتان مى‏آيد، براى مدت زيادى، به تنهايى در جايى قرار نگيريد و مطالعات خودتان را در حد ممكن، در سالن مطالعه كتابخانه و در جمع ديگران انجام دهيد. 8. ارتباطات اجتماعى و رفت و آمد و معاشرت با دوستان، اقوام و... را بيشتر كنيد. 9. در فعاليت‏هاى دسته‏جمعى، حضور فعال‏تر و بيشترى داشته باشيد. 10. توجه به اين نكته بسيار ضرورى است كه اگر چنين حالات روانى (احساس سرخوردگى، يأس، نوميدى و شكست) برايتان حاصل شده، محصول كارهاى گام به گام خودتان بوده و كسى شما را به اين وادى - بدون اختيار شما - نكشانده است. مطمئناً خداوند نيز هرگز جلوى آزادى عمل انسان‏ها را نگرفته و نمى‏گيرد؛ چرا كه مخالف اصل آزادى انسان است. بنابراين، به تدريج و گام به گام، مى‏توان از چنين وضعيت روحى و فضاى روانى حاكم بر ذهنتان خارج شد و گمان نشود كه تمام مشكلات يك شبه حل مى‏شود. از طرف ديگر، انتظار معجزه هم نداشته باشيد. با مقاومت و پايدارى و حفظ تعادل خود، مطمئن باشيد از چنين وضعيتى بيرون خواهيد آمد. 11. يكى از بهترين راه‏هاى خروج از اين وضعيت، آن است كه هرچه سريع‏تر ازدواج كنيد. اگر خواستگار مناسبى برايتان آمد، سخت‏گيرى زيادى نكنيد؛ همين كه از تناسب كافى برخوردار بود و شرايط و صلاحيت اخلاقى، دينى و خانوادگى لازم را داشت، پاسخ مثبت دهيد. مطمئن باشيد با ازدواج، تمام آن افكار از دهنتان خارج خواهد شد. محمد رضا احمدی