سؤال :

چرا داخل دانشگاه، افراد باحجاب، توسط آقايان مورد تمسخر قرار مي گيرند؟

جواب :

در خصوص سؤالي كه مطرح كرده‌ايد به چند نكته اشاره مي‌كنیم : 1. رفتارهاي انسان تحت تأثير مجموعة پيچيده‌اي از نيازها، انتظارات، ارزش‌ها، افكار و خصلت‌هايي است كه مستقيم يا غيرمستقيم از منابع گوناگون محيط خويش آموخته و دروني كرده است. اين مجموعه با تعاملي پيچيده و تو در تو، موجب و موجد رفتارها و واكنش‌هاي فرد در موقعيت‌هاي گوناگوني است كه با آن مواجه مي‌شود. در قرآن كريم تعبير جامع شاكله به كار رفته است. «قل كل يعمل علي شاكلته»؛ اي پيامبر بگو هركس بر اساس شاكله شخصيتي‌اش (يعني مجموعه عوامل سازنده شخصيت) رفتار مي‌كند(سوره مبارکه إسراء/ آیه شریفه 84). پيچيدگي و چند لايه گي عوامل تأثيرگذار بر رفتار، گاه چنان است كه خود فرد هم نمي‌تواند تحليل و تبيين درست و جامعي از رفتار خود داشته باشد و به وضوح بفهمد كه چرا رفتاري را انجام مي‌دهد و يا از رفتاري صرف نظر مي‌كند. گاهي بر خلاف تصور فرد، انگيزه‌هاي ناهشيار، رفتاري را در انسان هدايت كرده و بر مي‌انگيزاند، در حالي كه خود فرد گمان مي‌كند رفتارش به انگيزه ديگري انجام گرفته است و دقيقاً به همين خاطر است كه اخلاص دشوارترين و كمياب‌ترين خصلتي است كه انسان مؤمن مي‌تواند به آن دست يابد. 2. بر اساس آنچه كه به اجمال و اختصار در نكته اول آوردیم، تبيين و توضيح چرايي رفتار مرداني كه بانوان مذهبي و با حجاب را در محيط‌هاي مختلف و از جمله دانشگاه، مورد تمسخر و استهزاء قرار مي‌دهند، نه آسان است و نه مي‌توان همه را به يك گونه تفسير و تحليل كرد. بدون شك، رفتار تمسخر با هر انگيزه و هر هدفي كه صورت گيرد، رفتاري زشت و غيرانساني است، حتي اگر با انگيزه‌هاي به ظاهر مشروع و اخلاقي باشد، چه رسد به انگيزه‌هاي نامشروع و شيطاني. مسخره كردن و ديگران را با رفتارهاي سبك‌سرانه، تحقير و خوار نمودن، نشانة نوعي بيماري رواني و عدم سلامت شخصيتي فرد مسخره‌كننده است، هرچند خود به اين مسأله آگاه نباشد. گاهي اين رفتار، اگر به صورت مكرر و مداوم و به صورت يك الگوي رفتاري باشد، ريشه در اختلال شخصيت خودشيفته، خودبرتربين، خودپسند و يا شخصيت ضد‌اجتماعي دارد كه بن‌مايه همه اين اختلال‌ها و بيماري‌ها، احساس حقارت و خواري عميقي است كه فرد در درون خود احساس مي‌كند و براي سرپوش نهادن بر اين احساس آزاردهنده و رنج‌آور، به تمسخر و تحقير ديگران مبادرت مي‌ورزد تا به پندار باطل خويش از رهگذر تماشاي تحقيرشدگي ديگران، قدري آرامش و ارزش را احساس كند. هرچند چنين رفتارهايي براي چيره‌شدن بر چنان احساسي، آب در هاون كوبيدن است و فرد تحقيرگر، از آن‌ها طرفي نخواهد بست. در خصوص رفتار زشت و غيراخلاقي مرداني كه از آن‌ها سخن گفته اید، بايد بگويیم كه نمي‌توان براي همة آن‌ها و در همة موارد، تبيين و تفسيري يكسان ارائه كرد؛ زيرا، شناخت عوامل و انگيزه‌هاي چنين رفتارهايي به صورت دقيق، نيازمند بررسي‌هاي باليني و تحليل مسائل شخصيتي و روان‌شناختي هر فرد به طور جداگانه است. با اذعان به اين واقعيت روان‌شناختي و نيز اين حقيقت كه رفتار تمسخر با هر انگيزه‌اي كه صورت گيرد، رفتاري بيمارگون و ناسالم و غيراخلاقي است، بر اساس تجارب باليني به اهم انگيزه‌هايي كه ممكن است مردان براي تمسخر دختران و بانوان با حجاب داشته باشند اشاره مي‌كنیم : - انگيزه‌هاي جنسي؛ انگيزه‌هاي جنسي از نيرومندترين انگيزه‌هاي رواني انسان است. پيچيدگي و چند لايه بودن اين رفتارها و انگيزه‌هاي برخاسته از آن چنان است كه مي‌تواند طيف وسيعي از رفتارهاي ما را هدايت كرده و تحت‌تأثير قرار دهد. رفتارهايي كه شايد در بادي امر، بي‌ارتباط به انگيزه‌ها و اميال جنسي تلقي شود. اهميت ديگر اميال جنسي، ارتباط تنگاتنگ و عميق آن‌ها با ارزش‌ها، باورهاي مذهبي، گرايش‌هاي زيباشناسانه، عشق و محبت... است؛ تا آنجا كه ذهن تاريخي بشر اجازه مي‌دهد، مسأله نياز جنسي و رفتارهاي برخاسته از آن، آميخته با نوعي محدوديت‌ها، ممنوعيت‌ها و ارزش‌ها بوده است. در اديان الهي و به خصوص اسلام، آداب و شيوه‌هاي خاصي براي ارضاي اين نياز در نظر گرفته شده است. مسلماً كساني كه خود را ملزم به رعايت اخلاق انساني و ارزش‌ها و آداب ديني مي‌دانند همواره مي‌كوشند كه از راه‌هاي صحيح و سالم و با در نظر گرفتن مجموعه ارزش‌ها و منظومه نيازها‌ي مادي و معنوي خويش، شيوه‌هاي صحيح و مشروعي را براي تأمين نيازهاي جنسي خود جستجو كنند، اما كساني كه به هر علت، خود را در چارچوب اخلاق و دين و ملتزم به امر و نهي الهي نمي‌دانند، بر اساس نياز و انگيزه‌هاي كور و افزون‌طلب خويش، دوست دارند و خواهان اين هستند كه به هر نحو ممكن و از هر طريق مشروع و نامشروعي اميال خود را ارضا كنند. چنين مرداني طبعاً به زنان بي‌حجاب و غيرعفيف بسيار رغبت دارند. دوست دارند كه همة زنان به راحتي و رايگان، زيبايي‌ها و جذابيت‌هاي زنانه خود را در معرض ديد و در دسترس هوسراني آن‌ها قرار داده و با كم‌ترين تعهد و مسئوليتي به خواسته‌هاي حيواني آن‌ها پاسخ گويند! از اين‌رو، اين گونه مردان از زنان عفيف و باحجاب، سخت رو و متكبر در برابر نامحرم، دل خوشي ندارند و به خاطر همين ناكامي در سوء ‌استفاده از آن‌ها، مي‌كوشند با تمسخر و ديگر روش‌هاي ايذايي، از آن‌ها انتقام بگيرند. البته بايد اشاره كنم كه اكثر مردان ،چه مقيد و چه لاقيد، همواره دوست دارند كه با زنان باحجاب و عفيف ازدواج كنند تا بتوانند به آن‌ها اعتماد كرده و با اطمينان‌خاطر خود را از خيانت آنان در امان احساس كنند. - علت ديگري كه مي‌توان براي رفتار آزاردهنده تمسخر و دست‌انداختن دختران و زنان با حجاب از سوي مردان بداخلاق مطرح كرد اين است كه اين رفتارها برخاسته از نوعي احساس حسادت به دختران با ايمان و با حجاب است. شوربختانه بايد اعتراف كرد كه هر چند جامعه ما ديني و متأثر از ارزش‌هاي الهي و اسلامي است، اما فضاي فكري و رفتاري برخی دانشگاه‌هايمان تحت‌تأثير علوم انساني و ارزش‌هاي غربي، قدري با فرهنگ ديني فاصله گرفته است. در چنين فضاهايي، دينداري و التزام به ارزش‌هاي الهي و به ويژه حجاب و پوشش شرعي، به آساني ديگر محيط‌ها نيست. دختران با حجاب گاه بايد فشارهاي زيادي را تحمل كرده و با دشواري از نگاه‌هاي تحقيرگر و نيش و كنايه‌هاي برخي دانشجويان و استادان عبور كنند. اين جاست كه اهميت و استقامت دختران با ايمان و با حجاب، بسيار برجسته و پررنگ مي‌شود و قميت اين پايداري بر ارزش‌هاي الهي روشن‌تر و چشم‌گيرتر مي نمايد. حال مرداني كه خود را در برابر محرك‌هاي جنسي و غيرجنسي محيط ناتوان ديده و احساس مي‌كنند كه نمي‌توانند بر ارزش‌هاي الهي استقامت ورزيده و خود را مقيد و ملتزم به آداب و احكام دين نگه دارند، ممكن است نسبت به كساني كه عليرغم فشارهاي زياد، همچنان با استقامت و نيرومندي در برابر اين فشارها مقاومت مي‌كنند، احساس حقارت كرده و حسادت بورزند و بكوشند با رفتارهاي آزاردهنده، آنان را نيز از پايداري در راه حق باز دارند تا از اين طريق تصور كنند كه اگر ما توانايي استقامت نداريم، اين مسأله فراگيري است و همه با چنين معضلي مواجه هستند و علاوه بر اين احساس گناه كم‌تري هم نسبت به عدم تقيد به ارزش‌ها و احكام ديني احساس كنند. دختران با حجاب گاهي مورد آزار و رفتارهايي قرار مي گيرند كه زير بناي آن رفتارها، حسادت و بدخواهي است. 3. بدون شك، امروز حجاب و پوشش شرعي بانوان مسلمان، يكي از مهم‌ترين سمبل‌هاي دينداري و اسلام‌گرايي است. در روان‌شناسي سمبل‌ها و نماد‌ها، اين نكته همواره مورد توجه است كه پررنگي، برجستگي و توجه جامعه به سمبل‌ها، نشان و علامت روشني بر زنده بودن حقيقي است كه سمبل‌ها نماينده و نماياننده آن حقيقت‌اند. يكي از راهبردهاي دشمن در جنگ رواني، مبارزه با سمبل‌هاست. كم‌رنگ شدن نمادها و بي‌توجهي جامعه به آن‌ها مي‌تواند گوياي اين واقعيت باشد كه جامعه تعهد و گرايش خود را به آن حقايق و ارزش‌ها از دست داده است. بخواهيم يا نخواهيم امروزه برخي از مناسك ديني مثل حجاب، نماز، و... نماد دينداري جامعه است. هرقدر اين نمادها، در جامعه بيش‌تر مورد توجه قرار گيرد، پيام آن براي دشمنان و بدخواهان، زنده بودن مباني فكري ديني و حقيقتي است كه اين نمادها برآمده از آن و نماياننده آنند. در چنين حالتي مسلماً كساني كه به هر علتي دل در گرو دين و دينداري ندارند و خواهان افول ارزش‌هاي الهي هستند، با اين نمادها به ستيز برخاسته و مي‌كوشند كه جامعه را نسبت به رعايت و توجه به اين نمادها دچار رخوت و سستي و حتي بدبيني كنند. يكي از راهبردهاي بسيار رايج در طول تاريخ براي مبارزه با دين و دينداري، مسخره كردن ارزش‌هاي ديني و دينداران بوده است. وقتي به قرآن كريم مراجعه مي‌كنيم به وضوح مي‌بينيم كه مشركان و يهوديان براي مبارزه با جبهه دينداران، همواره از اين رفتارهاي غيراخلاقي و غيرانساني بهره برده‌اند و قرآن اكيداً به مؤمنان هشدار مي‌دهد كه مبادا تحت‌تأثير اين رفتارهاي ناپسند، دچار ترديد و تزلزل در باورها، ارزش‌ها و انگيزه‌هاي الهي خود شوند. تعجبي نيست كه دختران با حجاب به عنوان سمبل‌هاي ايمان و عفت در محيط دانشگاه‌ها مورد آزار و اذيت مردان و زنان بي‌تعهد و دورافتاده از ارزش‌هاي الهي قرار گيرند. دختران و زنان با ايمان و با حجاب بايد به موقعيت تاريخي و نقش بي‌بديل و ارزشمند خود در پاسداري از اين نماد مهم و تأثيرگذار، بيش از پيش واقف باشند و بكوشند كه با تفكر در معنا و فلسفه حجاب و زدودن ترديد‌ها و نگراني‌هايي كه در باب اين رفتار ديني ممكن است در ذهن و قلب‌شان وجود داشته باشد، در حفظ و حراست از اين نعمت بزرگ الهي مصمم‌تر و استوارتر ظاهر شوند. بانوان ديندار در محيط دانشگاه، به علل مختلف و از جمله براي يافتن بهانه‌هايي براي سرزنش و تحقير، مورد توجه و ارزيابي مداوم ديگران قرار دارند. از اين‌رو شايسته است كه در كنار مراقبت از حجاب و عفاف، خود را به ديگر زيبايي‌هاي شخصيتي و رفتاري بيش از پيش بيآرايند و تا آنجا كه ممكن است در علم‌آموزي، خيرخواهي، اخلاق و گفتار نيكو و ديگر ارزش‌ها و آداب نيكوي اخلاقي و ديني سرآمد و برجسته باشند. 4. اين را بدانيد يك مسلمان معتقد هيچ انساني را مورد تمسخر و استهزا قرار نمي دهد، چون دستور صريح دين اسلام است. مسخره كردن از گناهان بزرگ است و كسي حق ندارد تحت هيچ شرايطي ديگري را مسخره كند. خداوند سبحان در آيه شريفه 11 سوره مباركه حجرات در باره گناه زشت تمسخر مي فرمايد : «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى‏ أَنْ يَكُونُوا خَيْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى‏ أَنْ يَكُنَّ خَيْراً مِنْهُنَّ» اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد نبايد گروهى از مردان شما گروه ديگر را استهزا كنند، شايد آنها از اينها بهتر باشند، و نه زنانى از زنان ديگر شايد آنان بهتر از اينان باشند . در اين آيه مخاطب مؤمنان اعم از مردان و زنان هستند و قرآن به همه هشدار مى‏دهد كه از عمل زشت مسخره كردن ديگران بپرهيزند، چرا كه سرچشمه استهزاء و تمسخر، حس خود برتربينى و كبر و غرور است. اين خود برتربينى بيشتر از ارزشهاى ظاهرى و مادى سرچشمه مى‏گيرد؛ مثلاً فلان كس خود را از ديگرى ثروتمندتر، زيباتر، يا از قبيله‏اى سرشناس تر مى‏شمرد، و يا اين پندار كه از نظر علم و عبادت و معنويات از فلان جمعيت برتر است او را وادار به تمسخر مى‏كند، در حالى كه معيار ارزش در پيشگاه خداوند تقوا است، و اين بستگى به پاكى قلب و نيت و تواضع و اخلاق و ادب دارد. هيچ كس نمى‏تواند بگويد: من در پيشگاه خدا از فلان كس برترم، و به همين دليل تحقير ديگران و خود را برتر شمردن يكى از بدترين كارها، و زشت ترين عيوب اخلاقى است كه بازتاب آن در تمام زندگى انسانها ممكن است آشكار شود. 5. اين را قبول داريم كه برخي افراد ، خانم هاي باحجاب را مورد تمسخر قرار مي دهند (در مكان هاي مختلف)؛ و از آن بالاتر، همه رفتارهاي انسان هاي ديندار را مسخره مي كنند ( نماز خواندن، روزه گرفتن، خمس دادن و ...). اين تمسخر يا به خاطر جهل و ناداني شان است، يا به خاطر سست اعتقادي و يا به خاطر كينه و دشمني كه نسبت به دين اسلام دارند و مي خواهند به نوعي آن را (به خيال خام خود) تضعيف كنند، ولي اين افراد در مقابل جمعيت مذهبي كشورمان بسيار اندك هستند. شما نبايد با ديدن رفتار برخي افراد در يك دانشگاه يا حتي یک شهر قضاوت كنيد؛ اين نوع قضاوت مبناي درستي ندارد و اشتباه است؛ افراد بسياري هم هستند كه افراد بي حجاب و بي دين را دوست ندارند، چون كارهايي را انجام مي دهند كه مورد رضايت خدا نيست (البته به جاي تمسخر، سعي در ارشاد آن ها مي كنند)؛ اگر كشورمان را در كل نگاه كنيد خواهيد ديد افراد مذهبي بسيار بيشتر از افراد غير مذهبي هستند. 6. افرادي دست به تمسخر مي زنند كه استدلالي پشت حرف هايشان ندارند، زيرا مي دانند اگر از راه عقل و منطق و استدلال وارد شوند شكست خواهند خورد. شما اگر تاريخ پر بركت زندگي نبي اكرم اسلام(ص) را مطالعه كنيد، مي بينيد كه ايشان در دوران رسالت خويش، چقدر مورد تمسخر و استهزاء كفر پيشگان قرار مي گرفت. چرا؟ جواب واضح است، زيرا آن ها مي ديدند منافع شان به خطر افتاده است و چون از راه استدلال نمي توانستند كاري پيش ببرند ، دست به تمسخر و استهزا مي زدند تا وجود مبارك پيامبر اكرم (ص) را مورد آزار و اذيت قرار دهند و او را از رسالتي كه بر عهده داشت باز دارند. پسرهايي كه دخترهاي با حجاب را مسخره مي كنند به اين خاطر است كه مي بينند نمي توانند بهره نامشروع از اين افراد ببرند و اين مسخره كردن، حاصل عصبانيت آن هاست، و اينكه شايد بتوانند با تمسخر و مورد آزار و اذيت قرار دادن، اين دختران پاك را از رسالت و وظيفه اي كه خداوند به عهده آن ها گذاشته منصرف كنند. 7. بدانيد كه رفتارهاي ديني ما بر اساس محيطي كه در آن قرار داريم، نبايد تغيير كند، بلكه رفتارهاي ما ناشي از اعتقاداتمان است. رشته محكم اعتقادات ما قرار نيست با تمسخر برخي افراد جاهل يا كينه دار پاره شود. برخي افراد، به خاطر تمسخر ديگران، دستورات دين را رها مي كنند! اين كار، بسيار اشتباه است. آدمي بايد افتخار كند كه با عمل به احكام خدا، در راه جلب رضايت معبودش مي كوشد. وقتي فردي به دستورات خالق خويش عمل مي كند و بندگي خويش را ثابت مي كند، مورد توجه خداوند قرار مي گيرد و براي يك مسلمان چه چيزي از اين بالاتر است كه كه خالقش از او راضي باشد. رضايت خالق مهم است يا مخلوق؟ افرادي كه خانم هاي بي حجاب را مسخره مي كنند، از لحاظ فهم و شعور ديني داراي نقص و كمبود هستند و در فضاي شريعت هيچ ارزشي ندارند ( مگر اينكه فهم خود را اصلاح كنند) و نبايد به حرف آن ها اهميتي داد. بگذاريد با مثالي اين قضيه را روشن كنم : يك آدم به ظاهر عاقل اگر به شما ناسزا و بد و بيراه بگويد ناراحت مي شويد ولي اگر يك ديوانه به شما چيزي بگويد ( بدترين ناسزاها و ...) ناراحت نمي شويد. چرا؟ چون مي گوييد ديوانه است، نمي فهمد چه مي گويد. مسئولين تيمارستان شايد هر روز بد و بيراه از ديوانه ها بشنوند ولي اصلا ناراحت نمي شوند. اينجا هم همين گونه است. اين افرادي كه دست به تمسخر مي زنند در فضاي شريعت اسلام، ديوانه هستند و حرف هايشان نبايد انسان را ناراحت كند. 8. اين رابدانيد كه نگاه پسرهايي كه حجاب دختران را مورد تمسخر قرار مي دهند، به دختران بي حجاب يك نگاه حيواني و پست است. شما حتماً در اجتماع ديده ايد که اكثر متلك هاي ركيك و توهين آمیز، معطوف به دختران بي حجاب است. چرا؟ چون نوع پوشش و رفتارشان باعث اين مي شود كه افراد مريض و بي اعتقاد، اقدام به اين كار بكنند. بسيار كم پيش مي آيد كه دختران محجبه مورد اينگونه رفتارها قرار گيرند. دختري كه مي خواهد ديگران (افراد عاقل و نه بدون فهم و مريض) به او انساني نگاه كنند و به او احترام بگذارند، بدون شك حجاب را براي خود بر مي گزيند. موفق باشيد. باز هم با ما سخن بگوييد. نویسنده : احمد فامیل دردشتی، علی حسینعلی پور